Co to są próby wątrobowe? Jaki jest zakres norm? Jak interpretować wynik badań?
Próby wątrobowe to badanie biochemiczne krwi, pozwalające na ocenę funkcji wątroby. Badanie polega na pobraniu krwi i oznaczeniu poziomu enzymów, które w przypadku uszkodzenia komórek wątroby są uwalniane do krwiobiegu. W połączeniu z poziomem bilirubiny badanie to dostarcza szczegółowych informacji na temat stanu wątroby.
Nieprawidłowy wynik prób wątrobowych może świadczyć o zapaleniu wątroby wywołanym np. przez wirusy zapalenia wątroby typu lub C, oraz o uszkodzeniu komórek wątroby wywołanym np. przez alkohol lub substancje toksyczne, a także w skutek znacznego stłuszczenia.
Do najczęściej oznaczanych enzymów wątrobowych zalicza się:
- aminotransferaza alaninowa (ALAT, ALT)
- aminotransferaza asparaginowa (AspAT, AST)
- γ-glutamylotransferaza (GGTP)
- fosfataza zasadowa (ALP)
- dehydrogenaza mleczanowa (LDH)
Nieprawidłowy wynik badania może świadczyć o zaburzeniu funkcji wątroby. Do najczęstszych przyczyn podwyższonej aktywności enzymów wątrobowych zalicza się:
- Alkoholowe uszkodzenie wątroby
- Wirusowe zapalenie wątroby typu C – infekcja HCV
- Wirusowe zapalenie wątroby typu B – infekcja HBV
- Toksyczne uszkodzenie wątroby
Należy jednak pamiętać, że enzymy wątrobowe występują nie tylko w wątrobie, ale również w mięśniach szkieletowych, sercu, nerkach, kościach, w mózgu, a także w innych narządach. Uszkodzenie wymienionych organów może także powodować wzrost tych enzymów we krwi, dlatego też próby wątrobowe i ich wyniki należy oceniać biorąc pod uwagę całościowy obraz kliniczny pacjenta. Nie zawsze wzrost aktywności enzymów wątrobowych związany jest ściśle z chorobą wątroby.
Zobacz także
Alkoholowe uszkodzenie wątroby
Kiedy należy wykonać próby wątrobowe
i jak przygotować się do badania?
Najczęstsze wskazania do oznaczenia prób wątrobowych to:
- ostre i przewlekłe choroby wątroby
- żółtaczka
- marskość wątroby
- alkoholizm
- zatrucia
- ból w prawym podbrzuszu, przewlekłe osłabienie, utrata łaknienia, utrata masy ciała
Próby wątrobowe oznaczane są z krwi żylnej, pobranej na czczo. Pacjent powinien unikać ciężkostrawnych dań i intensywnego wysiłku fizycznego dzień przed wykonaniem badania.
W jakim celu wykonuje się takie badanie ?
|
Kiedy wykonuje się takie badanie ?
|
Jak pobiera próbkę ?
|
Jak należy się przygotować ?
|
O czym mogą świadczyć nieprawidłowe wyniki prób wątrobowych?
AlAT i AspAT
Norma AlAT (ALT )- < 40 IU/l (międzynarodowych jednostek/litr)
Norma AspAT (AST) – < 40 IU/l (międzynarodowych jednostek/litr)
Niewielkie podwyższenie – przekroczenie normy AlAT i AspAT o kilka jednostek nie zawsze musi być związane z procesem chorobowym. W takiej sytuacji najlepiej powtórzyć wynik za 1-2 tygodni unikając w tym czasie dużego wysiłku fizycznego i substancji mogących toksycznie działać na wątrobe – np alkohol.
Umiarkowany wzrost > 5-krotnie zwiększenie aktywności enzymów może wskazywać m.in. na:
- Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby B i C
- Stłuszczenie wątroby
- Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
- Alkoholowe choroby wątroby
Bardzo duży wzrost >15-krotnie zwiększenie aktywności enzymów może wskazywac na:
- ostre wirusowe zapalenie wątroby A-E
- Uszkodzenie przez leki lub toksyny
- ostre niedokrwienie wątroby.
AlAT – aminotransferaza alaninowa, AspAT – aminotransferaza asparaginowa. AlAT jest enzymem stosunkowo swoistym dla komórek wątroby. Do jego wzrostu dochodzi w momencie, gdy umierają komórki wątrobowe (hepatocycty). Martwe hepatocyty rozpadają się i uwalniają zawarty w nim enzymy, między innymi AlAT, dlatego tez podwyższenie AlAT świadczy o uszkodzeniu wątroby. AspAT występuje licznie także w innych narządach, jednak stosunkowo najwięcej zawierają go komórki wątrobowe. Podobnie jak w przypadku AlAT, podwyższenie AspAT świadczy o toczącym się aktualnie procesie chorobowym w wątrobie.
W przypadku znacznego lub przewlekłego podwyższenia aktywności aminosferaz zaleca się wykonanie badania elastograficznego wątroby oraz pilną konsultację hepatologiczną.
…więcej o elastografii wątroby…
Jeśli w rutynowym badaniu krwi stwierdzi się podwyższenie AlAT lub AspAT, warto takie badanie powtórzyć za około 2 tygodnie, unikając w tym czasie wszelkich substancji mogących działać toksycznie na wątrobę (alkohol, leki, dieta). Jeśli po 2 tygodniach wyniki są nadal złe, zaleca się wykonanie elastografii i kontakt ze specjalistą chorób wątroby
GGTP – γ-glutamylotransferaza
– jeden z najczulszych testów wątrobowych.
Norma GGTP < 40IU/l
Wykorzystanie kliniczne:
- cholestaza
- Uszkodzenie komórek wątroby
- nadużywanie alkoholu
- nowotwory wątroby
Więcej o GGTP
ALP – Fosfataza zasadowa
Norma ALP < 270IU/l
Zwiększenie aktywności ALP może wskazywać m.in. na:
- Ostre i przewlekłe choroby dróg żółciowych przebiegające
z cholestazą, czyli zastojem żółci - Marskość wątroby
- Zapalenia wątroby
LDH – dehydrogenaza mleczanowa
Norma LDH – < 480IU/l
Bardzo niespecyficzny enzym, jego aktywność wzrasta w ostrym uszkodzeniu mięśnia sercowego, krwinek czerwonych, nerek, a także mięśni szkieletowych, wątroby oraz płuc. Ponadto, znaczny wzrosty aktywności obserwuje się także w niedokrwistościach hemolitycznych,
w niedokrwistościach spowodowanych niedoborem witaminy B2 lub kwasu foliowego. Podwyższone wyniki LDH mogą oznaczać m.in. zapalenie wątroby, choroby dróg żółciowych, zapalenia mięśnia sercowego.
Bilirubina
Pomarańczowoczerwony barwnik żółciowy powstały głównie z rozpadu krwinek oraz enzymów wątrobowych. Bilirubina występuje w dwóch postaciach rozpuszczanej i nierozpuszczanej w wodzie. Pierwsza nazywana jest bilirubiną niestrzeżoną, druga natomiast bilirubiną sprzężoną. Wyniki prawidłowe: bilirubina całkowita (sprzężona + niesprzężona): 03-1,2mg/dl Wykorzystanie kliniczne:
- wirusowe zapalenie wątroby
- stwardniejące zapalenie dróg żółciowych
- żółtaczka poalkoholowa
- pierwotny rak wątroby
- marskość wątroby